Πεδίον

Ο πόλεμος με τους Βούλγαρους στη νότιο Βαλκανική κράτησε 30 χρόνια. Όπως επιγράφεται στον τύμβο του Βασιλείου στο Έβδομον, εκτός των τειχών:

«ἐγώ δε Βασίλειος, πορφύρας γόνος,
ἴστημι τύμβον ἐν τόπῳ γῆς Ἐβδόμου
καί σαββατίζω τῶν ἀμετρήτων πόνων
οὔς ἐν μάχαις ἔστεργον, οὔς ἐκαρτέρουν»

πέρασε τη ζωή του μακριά από την Κωνσταντινούπολη. Οι μάχες δεν ήταν κατά παράταξη όπως με τους Άραβες στην Ανατολή, αλλά πρακτικά ανταρτοπόλεμος με τους πάντα διαφυγόντες αντιπάλους. Ράχη-ράχη, πέρασμα-πέρασμα ο κλοιός γύρω από τον Σαμουήλ έσφιγγε, όχι χωρίς ήττες ή υποχωρήσεις. Ο βασιλεύς ήταν πάντα έτοιμος για ό,τι επεφύλασε το δύσκολο, ορεινό πεδίο που οι Βούλγαροι το ήξεραν τόσο καλά όσο εκείνος.

Γράφει ο Ψελλός:

«Κατά τις εκστρατείες εναντίον των βαρβάρων, ο Βασίλειος δεν ακολούθησε το σύνηθες άλλων Αυτοκρατόρων ξεκινώντας στο μέσο της Άνοιξης και επιστρέφοντας στο τέλος του Καλοκαιριού. Επέστρεφε όταν ο σκοπός είχε εκπληρωθεί. Υπέμεινε τη δριμύτητα του Χειμώνα και τη ζέστη του Καλοκαιριού εξίσου αδιάφορα. Πειθάρχησε τον εαυτό του στη δίψα. Στην πραγματικότητα ως προς τις φυσικές του έξεις ήταν στέρεος ως αδάμας. Είχε πλήρη γνώση της στρατείας. Και με αυτό δεν εννοώ την τυχαία συμβίωση, τις σχετικές λειτουργίες των μονάδων ή τις διαφορετικές διατάξεις των τμημάτων αρμόζουσες σε ποικίλες καταστάσεις. Η γνώση της στρατείας έφτανε πέρα από αυτά.
Τα καθἤκοντα του Πρωτοστάτη και του Ημιλοχίτη δεν του ήταν άγνωστα, ακόμα και των κατωτέρων από αυτούς ήταν εἰς γνώσιν και ἠ εμπειρία αυτή ήταν σαν καλό άτι κατά τις μάχες. Σημειωτέον, τα καθήκοντα κάθε βαθμού δεν ανετίθεντο σε άλλους· και ο Αυτοκράτωρ, προσωπικά γνώριμος του χαρακτήρα κάθε ενός, επίστατο στη βέλτιστη ανάθεσή τους είτε λόγω ιδιοσυγκρασίας είτε λόγω προπαίδευσης.

»Ήξερε τους διάφορους σχηματισμούς που ταίριαζαν στους άνδρες του. Άλλους τους είχε μελέτήσει και άλλους τους μηχανεύθηκε κατά τη τέλεση των επιχειρήσεων, δικής του εμπνεύσεως. Εξειδικεύθηκε στο σχεδιασμό της μάχης, αλλά δεν μετείχε ο ίδιος στα έμπροσθεν τμήματα καθώς πιθανή υποχωρήση θα δημιουργούσε μία δύσκολη κατάσταση. Συνεπακόλουθα, τα τμήματα διατελούσαν κάτά το μέγιστο του χρόνου εν στρατοπέδω. Κατασκεύαζε πολεμικές μηχανές και λάβαινε πληροφορίες από ανιχνευτές εκ του μακρόθεν, ενώ τυχόν ελίγμοί αφήνονταν σε αυτήν, την ελαφρώς εξοπλισμένη μονάδα.

»Όταν γινόταν η πρώτη επαφή με τον εχθρό, το στράτευμα επανερχόταν στην τυπική μορφή επικοινωνίας των τμημάτων. Όλη η δύναμις λάβαινε τη μορφή συμπαγούς πύργου. Το στρατηγείο είχε επαφή με τις μονάδες ιππικού, οι οποίες με τη σειρά τους επικοινωνούσαν με το ελαφρύ πεζικό και αυτοί με τους βαρείς οπλίτες. Όταν όλα ήταν έτοιμα, δίνονταν αυστηρές εντολές κανείς να μην προχωρήσει εκτός πρώτης γραμμής ή σειράς υπό οιασδήποτε συνθήκες. Εάν οι διαταγές αυτές δεν τηρούνταν ή κάποιος από τους πιο γενναίους ή τολμηρούς ιππείς εφορμούσε μπροστά από τους άλλους, ακόμα καἰ αν η συμπλοκή ήταν επιτυχής, δεν είχε να αναμένει καμία αμοιβή όταν επέστρεφε. Αντιθέτως, ο Βασίλειος τον απήλασε από τα στρατιωτικά καθήκοντα και τον αντιμετώπιζε ως κοινό εγκληματία. Ο αποφασιστικός παράγοντας για τη νίκη, κατά τη γνώμη του, ήταν η συναρμογή των τμημάτων σε ένα αρραγές σώμα και θεωρούσε τις Ρωμαϊκές φάλαγγες ανίκητες – ‘καί τούτῳ μόνῳ ἀτρέπτους τάς τῶν Ρωμαίων ἐνόμιζε φάλαγγας’.

Οι λεπτομερείς επιθεωρήσεις που έκανε πριν τη μάχη εξερέθιζαν τους στρατιώτες, οι οποίοι δεν δίσταζαν να απευθυνθούν με οχληρό τρόπο στον Αυτοκράτορα. Αυτός άκουγε τα παράπονά τους και τα υπέμενε με κοινή λογική· ύστερα με χαμόγελο απαντούσε:
– Αλλιώς δεν θα τελείωσουμε ποτέ – ‘ὡς οὐκ ἄν ἄλλως παυσώμεθα πολεμοῦντες’.»

[συνεχίζεται]

Αγ. Δημήτριος, δορυφόρος και έφιππος μπροστά από απεικόνιση της Θεσσαλονίκης, 16ος, Κρητική σχολή

Μιχαήλ Ψελλός, «Χρονογραφία»

Advertisement