Βυζαντινή Φιλοσοφία

«Και τω καιρώ εκείνω εμφανίστηκε στην Αλεξάνδρεια μία γυναίκα Φιλόσοφος, μία παγανίστρια ονομαζόμενη Υπατία· και ήταν αφιερωμένη στη μαγεία, τους αστρολάβους και τα όργανα της μουσικής; και αιχμαλώτισε πολλούς ανθρώπους με τους σατανικούς της τρόπους·»

γράφει τον 7ο αιώνα ο Ιωάννης Επίσκοπος Νικίου στο «Παγκόσμιον Χρονικόν».
Μετά τεσσεράμισι αιώνες, το 1153, ο Γεώργιος Τορνίκιος απαγγέλει στο Ἐγκώμιόν του για την Πορφυρογέννητη Άννα Κομνηνή: «ήταν ισάξια της Υπατίας καί της Θεανούς (η γυναίκα του Πυθαγόρα) στη σοφία».

Τί συνέβη στη Χριστιανική Αυτοκρατορία;

Εν συντομία – ο Μιχαήλ Ψελλός. Περιφραστικότερα, ο Λέων ο Μαθηματικός· οι Αραβικές μεταφράσεις, το Σπίτι της Σοφίας στη Βαγδάτη των Αββασιδών και ο όψιμος ανταγωνισμός των Αυτοκρατοριών στην Ελληνική παρακαταθήκη· ο Πατριάρχης Φώτιος και τα σκριτόρια του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου. Τέλος ο Ύπατος των Φιλοσόφων, ο Ψελλός.
Η Φιλοσοφία και ο τίτλος του Φιλοσόφου έπαψαν να είναι ψόγος σίγουρα τον 11ο και αποτελούν αξίωμα. Τί εννοούσαν όμως οι «Βυζαντινοί» ως Φιλοσοφία; Υπήρχε κάποια αυθεντική Φιλοσοφική παραγωγή ή απλά αντέγραφαν και επαναλάμβαναν, κατά το δοκούν, την Ελληνική Γραμματεία;

O Σιμπλίκιος ὁ Κίλιξ τον 6ο, ήταν από αυτούς που καταδιώχθηκαν από τους νόμους του Ιουστινιανού, μαθητής του Δαμάσκιου στην εγκαταληφθείσα Νεοπλατωνική Ακαδημία των Αθηνών και κατέφυγε στην Αυλή του Πέρση στον Κτησιφώντα. Συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό Ελληνικών χειρογράφων – από φόβο όπως έλεγε ότι η Γραμματεία θα χαθεί. Τελικά οι παρατρεχάμενοι του Παλατίου Κωνσταντινουπόλεως αντέγραψαν όσα ο Σιμπλίκιος απέθεσε, μαζί με τα σχόλιά του.
Είναι τόσο μεγάλη η προσφορά της Αυτοκρατορικής φιλολογικής παράδοσης, χωρίς την οποία ακόμα και αυτά τα συγράμματα του Πλάτωνα θα είχαν χάθει. Μίας και η Πλατωνική Φιλόσοφία έγινε γνωστη στη Δύση τον 15ο από τον Πλήθωνα.
Πλήθος τα συγγράμματα που αντιγράφονταν, επεξηγούνταν και σχολιάζονταν· πλήθος ακόμα και αυτά οποία έχουν χάθεί από την καταστροφή της Βιβλιοθήκης Κωνσταντινουπόλεως το 1204 και τελικά την Άλωση της Ρωμανίας, αλλά αναφέρονται από τους λογίους της Βασιλεύουσας.

Η παγκόσμια προσφορά του Βυζαντίου στην συντήρηση της Ελληνικής γνώσης και τη μεταλαμπάδευσή της στη Δύση και την Αναγέννηση δεν αμφισβητείται από κανέναν. Αλλά παρήγαγε κάποια Φιλοσοφική γνώση;

[συνεχίζεται]

Hofburg Brixen chalice, μεταξωτό, Βυζάντιο, 10ος