Yφαντό με παράσταση νηρηίδος, τέλη 6ου αρχές 7ου, Dumbarton Oaks Byzantine Collection
Είναι σύνηθες να αναφέρεται ότι οι Έλληνες κατά την Ύστερη Αρχαιότητα είναι πλέον Ρωμαίοι, ότι δεν υπάρχουν εθνοτικά, ότι το «Έλληνες» είχε θρησκευτική μόνο σημασία κτλ.
Ας δούμε τι λέει ο Προκόπιος περί το 570 για αυτό:
«…Ὅσο γιά τόν Ἰουστινιανό, τόν Αὐτοκράτορα τῶν Ῥωμαίων, ὅταν τό πληροφορήθηκε, ἐπικύρωσε ἀμέσως τήν πράξη αὐτή καί μάλιστα ἐξετίμησε τόν Ἀλέξανδρο πολύ περισσότερο ἀπό πρῶτα. Στη διάρκεια τοῦ ἴδιου αὐτοῦ ταξειδιοῦ, ὁ Ἀλέξανδρος ἔβλαψε καί τούς Ἕλληνες μέ τόν ἐξῆς τρόπο:
Ἀπό τόν παλιό καιρό, οἱ ἀγρότες πού εἶχαν τα κτὴματά τους στήν περιοχή τῶν Θερμοπυλῶν εἶχαν τή φροντίδα τοῦ ἐκεῖ ὀχυροῦ καί φρουροῦσαν ἐκ περιτρὀπῆς τό τεῖχος κάθε φορά πού ἀναμενόταν να ἐπιτεθοῦν κάποιοι βάρβαροι κατευθυνόμενοι πρός τήν Πελοπόννησο. Τότε ὅμως ὁ ἐν λόγῳ Ἀλέξανδρος ἐπισκέφθηκε τήν περιοχή καί, μέ τήν πρόφαση ὅτι προνοεῖ γιά τήν ἀσφάλεια τῶν Πελοποννησίων, ἀρνήθηκε νά ἀναθέσει στούς ἀγρότες τή φρούρηση τοῦ ὀχυροῦ.
Ἐγκατέστησε λοιπόν ἐκεῖ δύο χιλιάδες περίπου στρατιῶτες καί ὅρισε οἱ μισθοί τους νά μή χορηγοῦνται ἀπό τό δημόσιο· ἀντίθετα, μέ τό πρόσχημα αὐτό, μετέφερε στό δημόσιο ὅλα τά χρήματα ἀπ’ ὅλες τίς πόλεις τῆς Ἑλλάδος, τά προοριζομενα εἴτε γιά δημοτικές ἀνάγκες εἴτε γιά δημόσια θεάματα…»
– Προκόπιος, Ανέκδοτα
Ο Προκόπιος ήταν Χριστιανός λόγιος από την Καισαρεία, την καρδιά της Χριστιανικής Ανατολίας. Η αναφορά εδώ στους Έλληνες έχει εθνοτικό χαρακτήρα από ένα ιστορικό που έζησε στο κέντρο της Ρωμαϊκής επιρροής και τρόφιμο της Αυτοκρατορικής αυλής. Ο Αλέξανδρος ο Ψαλίδιος ήταν Λογοθέτης που «ξεφλούδιζε» τα νομίσματα χωρίς να αλλάξει το σχήμα τους, εξ ου και το προσωνύμιο. Οι πόλεις της Ελλάδος ήταν ακμαίες με δημόσια έργα και θεάματα· λίγο πριν την Αραβική επέκταση, τους Αβάρους και τους Σλαύους.
Ἑλληνική Ἱστορία 