Ἀπόφοιτοι

Έμεινε μαθητής του Aμμωνίου Σακκά δυο χρόνια·
αλλά βαρέθηκε και την φιλοσοφία και τον Σακκά.

Κατόπι μπήκε στα πολιτικά.
Μα τα παραίτησεν. Ήταν ο Έπαρχος μωρός·
κ’ οι πέριξ του ξόανα επίσημα και σοβαροφανή·
τρισβάρβαρα τα ελληνικά των, οι άθλιοι.

Την περιέργειάν του είλκυσε
κομμάτ’ η Εκκλησία· να βαπτισθεί
και να περάσει Χριστιανός. Μα γρήγορα
την γνώμη του άλλαξε. Θα κάκιωνε ασφαλώς
με τους γονείς του, επιδεικτικά εθνικούς·
και θα του έπαυαν —πράγμα φρικτόν—
ευθύς τα λίαν γενναία δοσίματα.

Έπρεπεν όμως και να κάμει κάτι. Έγινε ο θαμών
των διεφθαρμένων οίκων της Aλεξανδρείας,
κάθε κρυφού καταγωγίου κραιπάλης.

Η τύχη του εφάν’ εις τούτο ευμενής·
τον έδωσε μορφήν εις άκρον ευειδή.
Και χαίρονταν την θείαν δωρεάν.

Τουλάχιστον για δέκα χρόνια ακόμη
η καλλονή του θα διαρκούσεν. Έπειτα —
ίσως εκ νέου στον Σακκά να πήγαινε.
Κι αν εν τω μεταξύ απέθνησκεν ο γέρος,
πήγαινε σ’ άλλου φιλοσόφου ή σοφιστού·
πάντοτε βρίσκεται κατάλληλος κανείς.

Ή τέλος, δυνατόν και στα πολιτικά
να επέστρεφεν —αξιεπαίνως ενθυμούμενος
τες οικογενειακές του παραδόσεις,
το χρέος προς την πατρίδα, κι άλλα ηχηρά παρόμοια.

Από την σχολήν του περιωνύμου φιλοσόφου, Καβάφης

Ο Αμμώνιος Σακκάς ήταν δάσκαλος του χριστιανού λογίου Ωριγένη, ο οποίος με τη σειρά δάσκαλος του Ευσεβίου Καισαρείας– σφοδρού υποστηρικτή του Μ. Κωνσταντίνου και δασκάλου του Ιουλιανού στα εκκλησιαστικά και τη Βίβλο. Σύμφωνα με τον Πατέρα της Εκκλησίας η Αγ. Ελένη, μητέρα του Κωνσταντίνου, εβαπτίσθη μετά από προτροπή του γιού της και του ιδίου, ενισχύοντας ότι ήταν Ελληνίδα εκ Βιθυνίας τη καταγωγή.

Αν και οι γονείς του Αμμωνίου ήταν Χριστιανοί και ο ίδιος νεός ήταν αχθοφόρος – εξ ού και το σακκάς – απέκτησε γνώση της Πλατωνικής και Αριστοτελικής φιλοσοφίας και απέγινε πιστός των Αρχαίων. Ήταν τόσο ταλαντούχος δε, ώστε η σχολή του ήταν από τις πιο γνωστές της Αλεξανδρείας του 3ου μ.Χ. Θεωρείται από τους ιδρυτές του Νεοπλατωνισμού.
Εκτός από τον περιώνυμο Ωριγένη που κατηγορήθηκε για αίρεση αλλά και μαρτύρησε κατά τον διωγμό των Χριστιανών του Αυτοκράτορα Δέκιου, στους μαθητές του πιο φημισμένος ήταν ο Πλωτίνος· μετέπειτα κυριότερος εκπρόσωπος του Νεοπλατωνισμού. Γράφει ο φιλόσοφος Πορφύριος:

«Στο εικοστό όγδοο του έτος [ο Πλωτίνος] αισθάνθηκε την ανάγκη να μελετήσει τη φιλοσοφία και αποτάνθηκε στους πιο φημισμένους δασκάλους της Αλεξανδρείας. Αλλά βρήκε τις διαλέξεις τους τόσο καταθλιπτικές και με απόγνωση είπε το πρόβλημα του σε έναν από τους φίλους του. Ο φίλος, κατανοώντας την βαθιά επιθυμία του, τον έστειλε στον Αμμώνιο τον οποίο δεν είχε γνωρίσει μέχρι τότε. Πήγε και τον άκουσε και είπε στον φίλο του: –Αυτός είναι ο άνθρωπος που έψαχνα».

[συνεχίζεται]

Αμμώνιος Σακκάς, ενκαυστικό κερί σε λινό, 3-4ος μ.Χ, Louvre