Σπουδαστήριον

Ευθύς αμέσως μετά την αναγόρευση του σε Αυτοκράτορα και τον θάνατο του αντιπάλου του Κωνστάντιου, ο Ιουλιανός κατακλύστηκε από πλήθώρα συγχαρητηρίων επιστολών – ως είθιστο. Κυρίως από ανθρώπους που ο Κωνστάντιος είχε ευεργετήσει.
Ο Προαιρέσιος έτσι πάραυτα έστειλε επιστολή το 360, όπου εκτός από ευχές ρωτούσε, χάριν αβρότητος, λεπτομέρειες για την άνοδο του Αυτοκράτορος.

Ο Ιουλιανός απάντησε ως εξής:

«Γιατί άραγε να μην αποκριθώ στον εξαίρετο Προαιρέσιο, αυτόν που μεταδίδει την ευγλωττία του στους νέους όπως οι ποταμοί ρίχνουν τις πλημμύρες πάνω στην πεδιάδα· ο οποίος συναγωνίζεται τον Περικλή στις αγορεύσεις του – εκτός ότι δεν ανακατεύει και δεν αναστατώνει την Ελλάδα;
Δεν πρέπει να εκπλήσεσθε ότι θα τηρήσω λιτότητα Σπαρτιατική σε αυτό το γράμμα. Παρότι λόγιοι σαν εσάς συνηθίζουν τις μακροσκελείς και εντυπωσιακές επιστολές, από εμένα λίγες λέξεις είναι αρκετές.
Επιπλέον, από όλα τα τμήματα καταφθάνουν ταυτοχρόνως υποθέσεις.
Όσον αφορά σε ό,τι έλαβε χώρα για την επιστροφή μου, εάν πρόκειται να αφοσιωθείτε σε μία αναλυτική ιστορική αναφορά θα αποστείλω τα ακριβή γεγονότα σε σειρά επιστολών. Αν όμως αποφασίσετε να αφιερώσετε τον χρόνο σας, μέχρι γήρατος, στην ρητορία και τα εκγυμνάσματα λόγου, μήν με κατηγορήσετε για την σιωπή.»

Ο Ιουλιανός γνώριζε τον Προαιρέσιο αρκετά καλά. Μετά την φοίτησή του με τον Νεοπλατωνικό φιλόσοφο Αιδέσιο και τον Μάξιμο τον Εφέσιο, παρακολούθησε διαλέξεις του Προαιρεσίου στην Αθήνα. Σπουδαστές εκεί ήταν επίσης οι μέλλοντες Πατέρες της Εκκλησίας, ο Μέγας Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός. Πιθανόν οι μόνοι Χριστιανοί φοιτητές στην πληθώρα των πιστών των Αρχαίων σε αυτήν την Σχολή.

«Είναι αρκετά δύσκολο να μην παρασυρθεί κανείς…από το πλήθος και τις θορυβώδεις και συχνές εκδηλώσεις τους.»

θα γράψει ο Γρηγόριος Ναζιανζηνός από τη μεριά της μειοψηφίας των Χριστιανών στας Αθήνας.

Η υψηλή μόρφωση που έλαβαν ο Βασίλειος και ο Γρηγορίος θα επιτρέψει την θεολογική τεκμηρίωση των Χριστιανικών δογμάτων με βάση τις εγνωσμένες μεθόδους των σχολαστικών. Ο τρίτος των Πατέρων ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ήταν μαθητής του ρήτορα Λιβανίου στη Αντιόχεια. Και ο Λιβάνιος είχε παρακολουθήσει τις διαλέξεις του Προαιρεσίου εκείνη την εποχή.
Σε σύγκριση με τον Ασιανικό Προαιρέσιο ο ιστορικός Ευνάπιος εύρισκε τον Λιβάνιο «αδύναμο, φαιό και άνευ εμπνεύσεως». Οι Ασιανικοί σοφιστές έκαναν χρήση πομπώδους, λυρικού λόγου, συχνά με ρίμα, με πλήθος χειρονομιών που καθήλωναν το ακροατήριο.

Εν πάσει περιπτώσει, ο αδιόρατος σαρκασμός και η εμφανής ψυχρότητα στην επιστολή του Ιουλιανού προοιμίαζε για ό,τι θα επακολουθήσει. Ο Ιουλιανός είχε σαφή σχέδια για την αναμόρφωση της Αυτοκρατορίας· και αναμεσά τους ήταν και οι δάσκαλοι των Σχολών.

[συνεχίζεται]

H Βιβλιοθήκη του Κέλσου στην Έφεσο, 117 μ.Χ