Tο καλοκαίρι του 330 μ.Χ μία περίεργη δίκη έλαβε χώρα στην Αθήνα. Οι μαθητές της σχολής του ρήτορα Ιουλιανού ήρθαν στα χέρια με τους μαθητές της σχολής του Σπαρτιάτη ρήτορα Aψίνη. Αποφεύγοντας η δίκη να καταλήξει σε τσίρκο ρητορικής ο Ρωμαίος Έπαρχος δεν επέτρεψε την αγορεύση των επικεφαλής των σχολών. Ο Θεμιστοκλής που ορίστηκε από τη σχολή του Αψίνη, δήλωσε ότι δεν είχε ετοιμάσει κάτι και δεν θα αγορεύσει. Στην ίδια δύσκολη θέση ήλπιζε ο δικαστής να φέρει και τον Προαιρέσιο από τη σχολή του Ιουλιανού.
«Με ασυνήθιστα μεγάλο ανάστημα, εντυπωσιακή φυσική εμφάνιση, άφθονες χειρονομίες και βροντώδη ρητορία, ο Προαιρέσιος μάγευε τους νέους που έρχονταν να φοιτήσουν στην Αθήνα. Ήταν δύσκολο να αντισταθεί κανείς. Οι αγορεύσεις του ήταν αριστοτεχνικά στημένες. Με το κεφάλι ψηλά στάθηκε υπεράνω του ακροατηρίου, απελευθερώνοντας μία πλημμύρα ρητορικής ευγλωττίας, με τις λέξεις να πλέουν στον αέρα γεμάτες έμπνευση.»
γράφει ο εγνωσμένης αξίας ιστορικός Ευνάπιος, πιστός της Αρχαίας θρησκείας και μαθητής του Προαιρεσίου. Φήμες έλεγαν ότι ακόμα και ο ρωμαίος δικαστής χειροκρότησε ενθουσιασμένος.
Ο Προαιρέσιος, ελληνιστής αρμενικής καταγωγής, εκτός από φημισμένος ρήτωρ ήταν και επιτήδειος στην άγραν μαθητών. Παραδοσιακά οι σχολές των Αθηνών μοιράζονταν τους διψασμένους για ανεγνωρισμένη μάθηση νέους της Αυτοκρατορίας ανά περιοχή. Ο Ιουλιανός καταγόμενος από την Καισαρία της Καππαδοκίας είχε «δικαιοδοσία» στους μαθητές των Ανατολικών περιοχών. Αλλά όταν ο Προαιρέσιος ανέλαβε επικεφαλής επιδίωξε, σε συνεργασία με καπετάνιους του Αιγαίου, λεγόταν, να επηρεάσει τους πανταχόθεν εν πλω νέους. Είχαν ήδη επιλέξει πριν πατήσουν πόδι στον Πειραιά.
Οι κατηγορίες αυτές από άλλες σχολές που έβλεπαν τον ταλαντούχο Προαιρέσιο να «υφαρπάζει» τους μαθητές τους τον οδήγησαν στην εξορία· όπως και άλλους δάσκαλους πριν από αυτόν. Και ο ίδιος πίστευε ότι ήρθε το τέλος της ρητορικής του φήμης.
Αλλά υπήρχε μία διαφορά. Ο Προαιρέσιος ήταν Χριστιανός και ήταν η εποχή του υπέρμαχου Αυτοκράτορα Κωνστάντιου.
Ο Αυτοκράτορας τον κάλεσε στα ανάκτορά του στη Γαλατία άπου ενθουσίασε την εκεί αυλή. «Γρήγορα έσπευσε για την Ρώμη για να επιδείξει το εύρημά του». Οι αγορεύσεις του Προαιρεσίου ήταν ισοπεδωτικές και οι Ρωμαίοι ανήγειραν μπρούντζινο άγαλμα προς τιμήν του. Τι θα έκαναν τώρα οι σοφιστές της Αντιοχείας και οι άλλοι, της Αλεξανδρείας, που έλεγαν τους Χριστιανούς αμόρφωτους «ως ήταν το συνήθειο τους, οι απαίσιοι»;
Ο Προαιρέσιος αποκαταστάθηκε στην Αθήνα, η φήμη του εξαπλώθηκε όπως και οι μαθητές της Σχολής του. Ο πιο φημισμένος ρήτωρ της Αυτοκρατορίας έβλεπε τα πράγματα να πηγαίνουν καλά, ώσπου ανήλθε Αυτοκράτωρ ο Ιουλιανός· ο ονομαζόμενος «Παραβάτης»…
Ερμής Λόγιος ή Hermes Ludovisi, ρωμαϊκό αντίγραφο του 1ου π.Χ από το μπρούτζινο του Φειδία 440 π.Χ, Palazzo Altemps
City and School in Late Antique Athens and Alexandria
The School of Libanius in Late Antique Antioch
Ἑλληνική Ἱστορία 