Την μεγαλοπρεπή τελετή της ενθρονίσεως του Αυτοκράτορα Μανουήλ Β΄το 1392 περιγράφει ο Ιγνάτιος του Σμόλενσκ, Ρώσσος περιηγητής.
– Το έτος 6900 την ενδέκατη ημέρα του μηνός Φεβρουαρίου, την Κυριακή του Ασώτου, ο Μανουήλ στέφθηκε Αυτοκράτορας με την γυναίκα του την Αυτοκράτειρα από τον Άγίο Πατριάρχη Αντώνιο και η ενθρόνισή του ήταν θέαμα θαυμαστό. Εκείνη τη βραδυά τελέστη ολονυκτία στην Αγία Σοφία. Η ημέρα μου ήταν ελέυθερη, έτσι ήμουν εκεί για την στέψη. Πολλοί άνθρωποι ήταν εκεί: οι άνδρες μέσα στην ιερή εκκλησία, οι γυναίκες στις παρακείμενες άνω αίθουσες. Η διαρύθμιση ήταν αριστοτεχνική.
Από το γυναικείο φύλο στέκονταν πίσω από μεταξωτές κουρτίνες, έτσι ώστε κανένας άνδρας να μην μπορεί να δει τα χαρακτηριστικά τους, ενώ εκεινές μπορούσαν να δουν όσα έπρεπε να δουν. Οι ψάλτες στέκονταν ντυμένοι με θαυμάσια άμφια, με μακρυές, φαρδιές ρόμπες όπως τα στιχάρια, αλλά όλα τα λουριά και τα μανίκια των ρούχων τους ήταν επίσης μακρυά. Ορισμένες ρόμπες ήταν από μπροκάρ, άλλες από μετάξι, με χρυσό και περιελίξεις στους ώμους. Στο κεφάλι τους οι ψάλτες φορούσαν μύτερα καπέλα με σειρίτια. Πολλοί τους είχαν μαζευτεί και ο πρωτοψάλτης ήταν ένας όμορφος άντρας με ρούχα λευκά σαν το χιόνι.
Παρόντες ήταν και οι Φράγκοι από το Γαλατά και άλλοι από την Κωνσταντινούπολη, οι Γενουάτες και οι Βενετοί. Η τοποθέτηση τους τους ήταν χάρμα οφθαλμών και στέκονταν σε δύο ομάδες, μερικοί φορούσαν βελούδινες πράσινες ρόμπες και άλλοι βελούδο κερασένιο. Η μια ομάδα έφερε τα έμβληματα της στο στήθος στολισμένα με μαργαριτάρια και η άλλη είχε τα δικά της που τα έφεραν επίσης όλοι. Κάτω από τις αψίδες στη δεξιά πλευρά υπήρχε ένας χώρος με δώδεκα σκαλοπάτια, 9 πόδια φαρδιά, καλυμμένα με κόκκινα υφάσματα. Εκεί στέκονταν δύο χρυσοί θρόνοι.
Τη νύχτα ο Aυτοκράτωρ βρισκόταν στις άνω αίθουσες, αλλά όταν έφτασε η αυγή της ημέρας κατέβηκε από τις γκαλερίες και μπήκε στην ιερή εκκλησία από τις πόρτες που τις λένε «Αυτοκρατορικές», ενώ οι ψάλτες άδουν απερίγραπτη, ασυνήθιστη μουσική. Η Αυτοκρατορική πομπή κυλούσε πολύ αργά και πήρε τρεις ώρες από τις θύρες εώς το χώρο των θρόνων. Δώδεκα φρουροί συνόδευαν από τις δύο πλευρές τον Αυτοκράτορα, όλοι με πανοπλία από το κεφάλι ως τα πόδια, ενώ μπροστά τους περπατούσαν δύο μαυρομάλληδες ντυμένοι στα κόκκινα, κρατώντας κόκκινες ραβδους και καπέλα και δύο ιερείς με ασημένιες ραβδους προπορεύονταν όλων. Οταν ο Αυτοκράτωρ έφτασε στον χώρο των θρόνων φορώντας τον πορφυρό σάκκο και το διάδημα του, έβγαλε από το κεφάλι του το Αυτοκράτορικό στέμμα με τα επικρεμάμενα (ένας επίσκόπος τότε έδωσε το στέμμα στον Προκάθεμενο του Βεσταρίου – τον υπεύθυνο της ένδυσης). Στη συνέχεια αφήνοντας το θρόνο επέστρεψε συνοδεύοντας την Αυτοκράτειρα εκεί. Αφού κάθησαν στους θρόνους άρχισε η λειτουργία, με τον Αυτοκράτορα και την Αυτοκράτειρα κάθήμενους.
Προς το τέλος της ιερής ακολουθίας δύο αρχιδιάκονοι πλησίασαν τον Αυτοκράτορα και υποκλίθηκαν ως τη μέση. Ο Αυτοκράτορας τότε σηκώθηκε και πορεύθηκε προς στο ιερό, με τους κοκκινοφορεμένους να πηγαίνουν μπροστά και τους φρουρούς από κάθε πλευρά του. Εισήλθε στο ιερό ενώ οι κοκκινοφορεμένοι και οι φρουροί στέκονταν εκτός, εκατέρωθεν των ιερών θυρών. Ο Αυτοκράτωρ έφερε ένα κοντό πορφυρό φελόνιο που έφθάνε ως τη μέση και προπορευόταν με ένα ένα κερί στο χέρι του. Καθώς ο Πατριάρχης ολοκλήρωσε την Λειτουργία τον συνόδευσε στον άμβωνα. Το στέμμα του Αυτοκράτορα παρουσιαστηκε σε ένα δίσκο, καλυμμένο όπως και αυτό της Αυτοκράτειρας. Αφού οι δύο αρχιδιάκονοι πλησίασαν την Αυτοκράτειρα και υποκλίθηκαν πορεύθηκε επίσης στον άμβωνα. Ο Πατριάρχης (πριν βάλει το στέμμα στο κεφάλι του Μανουήλ ο Πατριάρχης τον έχρίσε με βαλεριάνα και κάλυψε το κεφάλι του με μία κουκούλα) τοποθέτησε το στέμμα στον Αυτοκράτορα και έβαλε ένα σταυρό στο δεξί του χέρι (εδώ ο κόσμος επευφήμησε και εύχήθηκε «Έτη πολλά»). Ο Αυτοκράτωρ κατόπιν αποχώρησε και ο Πατριάρχης έστεψε την Αυτοκράτειρα (με ένα χρυσό σκήπτρο διακοσμημένο με πολύτιμους λίθους και μαργαριτάρια στο δεξί της χέρι). Επέστρεψαν στις θέσεις τους και κάθισαν στους θρόνους ενώ ο Πατριάρχης ολοκλήρωσε την ακολουθία και ό,τι έπεται.
Και ο Πατριάρχης, αφού εισήλθε στο ιερό, κάθησε στον θρόνο του και ό ένας αρχιδιάκονος που στεκόταν στη θύρα ξεκίνησε τις επευφημίες για τους Αυτοκράτορες και τον Πατριάρχη. Και συνέχισε όλος ο κόσμος, όπως συνηθιζόταν, χαιρετίζοντάς τους με ψαλμούς.
Πίσω από τον άμβωνα είχαν στηθεί δύο ξύλινες εξέδρες, μία δεξια και μία αριστερά. Επάνω ήταν οι μαΐστορες – σημαντικοί αξιωματούχοι που διηύθυναν τις τελετές όπω και τη χορωδία, έχοντας πάνω από τα ρούχα τους χρυσά πέπλα από το Αυτοκρατορικό βεστιάριο. Ο Δομέστιχος και ο πρώτος ψάλτης στέκονταν σαν αγάλματα όταν ο πυρσοφόρος βρισκόταν μπροστά από από τον Αυτοκράτορα…με δυνατή φωνή καθοδηγούσε την απαγγελία αυτων στίχων:«Πολλά τα Έτη Σας Βασιλείς των Ρωμαίων.
Πολλά τα Ετη Μανουήλ, Βασιλέα των Ρωμαίων.
Πολλά τα Έτη Σου Ελένη, Αυγούστα των Ρωμαίων.
Για τη δόξα και την ευδαιμονία των Ρωμαίων, αυτή είναι μεγάλη ημέρα του Κυρίου.
Δόξα, δόξα, δόξα μεγίστη τω Θεώ και επί γής ειρήνη και εν ανθρώποις ευδοκία.
Δόξα τω Θεώ που έστεψέ Σας δεσπότες των Ρωμαίων.»Και μετά συνέχισαν, «Έτη πολλά Αυτοκράτορες των Ρωμαίων» και ξάνα τους άλλους στίχους. Και συνέχιζαν τους ψαλμούς σχεδόν καθ΄όλη τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Μόνο κατά την ανάγνωση των Θείων Ευαγγελίων η χορωδία παρέμεινε σιωπηλή. Μετά συνέχισαν:
«Πολλά, πολλά Έτη
Πολλά έτη, πολλά.
Πολλά έτη, πολλά.»
Όταν έφτασε η ώρα του Χερουβικού ύμνου, οι δύο αρχιδιάκονοι πλησιάσαν και υποκλίθηκαν στον Αυτοκράτορα όπως είχαν κάνει και πριν. Αυτός σηκώθηκε και πορεύθηκε προς το Ιερό όπου ενδύθηκε ένα κοντό φελόνιον (ένδυσαν τον Αυτοκράτορα με ένα χρυσό άμφιο, όπως τους επισκόπους και έθεσαν στο δεξί χέρι ένα σκήπτρο). Κρατώντας μία αναμένη λαμπάδα στεκόταν αναμένοντας την πομπή των των ιερών σκευών.
Ποιός άραγε μπορεί να εκφράσει την ομορφιά αυτής της στιγμής;
Οι ψαλμωδίες του Χερουβικού συνέχισαν καθ΄όλη τη περιφορά. Τότε, στεκόμενος στο Ιερό τον έρραναν με μύρο καθώς τα ιερά σκεύη είχαν φτάσει εκεί. Εμεινε εώς την ώρα της θείας κοινωνίας.
Όταν ήλθε η ώρα της θείας κοινωνίας οι δύο αρχιδιάκονοι πλησιάσαν και υποκλίθηκαν στην Αυτοκράτειρα. Αφού κατήλθε του θρόνου, ο κόσμος που βρισκόταν κοντά σε αυτο το χώρο κατέσκισε όλα τα υφάσματα προσπαθώντας να κρατήσει καθείς μεγαλύτερο κομμάτι για τον εαυτό του. Η Αυτοκράτειρα εισήλθε στο Ιερό από τη νότια θύρα και εκεί έλαβε τη θεία κοινωνία. Ο Αυτοκράτορας, όμως, μετέλαβε μπροστά από την Αγία Τράπεζα με τους ιερείς (πήρε την αγία κοινωνία με το χέρι του).
Κάθως ο Αυτοκράτωρ έβγαινε από την Εκκλησία ερράνη με σταυρατά (ένα μικρό νόμισμα με σταυρό) που όλος ο κόσμος έτρεξε να μαζέψει.
(Μετά το τέλος της λειτουργίας ο Αυτοκράτορας, έφιππος, κινήθηκε προς το Μεγάλο Παλάτιον. Και οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι οι οποίοι είναι οι Δεσπότες, οι Σεβαστοκράτορες και οι Κάισαρες, συνόδεψαν τα άλογα του Αυτοκράτορα και της Αυτοκράτειρας κρατώντας από τα γκέμια, από την εκκλησία ως το παλάτι.) –
Αγία Ειρήνη, στο βάθος η Αγία Σοφία
The Coronation of Manuel II Palaeologus in Hagia Sophia – February 11, 1392
Ἑλληνική Ἱστορία 