Στη σύγχρονη Ελλάδα, ο κατ’ εξοχήν όρος που δηλώνει την πολιτική εξουσία είναι το κράτος. Η λέξη είναι βέβαια αρχαία και ανήκει σε μια πολύ παραγωγική οικογένεια, αλλά δεν χρησιμοποιείται ποτέ στην Αρχαία Ελλάδα με την νεοελληνική έννοια του «état», «state» κ.ά. παρόλο που μπορούσε να έχει την πολύ συγγενή έννοια της εξουσίας, ακόμη και των εξουσιαζόντων.
Τα γνωρίσματα του σύγχρονου κράτους, δηλαδή το μονοπώλιο της βίας, οι δυνάμεις τάξης και, ως ένα σημείο, η γραφειοκρατία, εμφανίζονται μόνο στις τυραννίδες της αρχαιότητας, οι οποίες όμως είναι η ανατροπή, η άρνηση του νόμιμου κράτους για τους αρχαίους.
Σε ένα τέτοιου είδους κράτος όμως, όπου τα εξωτερικά σύμβολα της κρατικής εξουσίας -η Αστυνομία, τα Υπουργεία, οι μόνιμες στρατιωτικές δυνάμεις-είναι ανύπαρκτα, οι δε βάσεις της κρατικής εξουσίας είναι οι νόμοι, είτε θεόσταλτες «θέμιστες» που ορίζουν το «οσιον» είτε συλλογικές αποφάσεις των ίδιων των πολιτών, η αμφισβήτηση της εξουσίας είναι πολύ δύσκολη αν όχι αδιανόητη.
Συμφωνά με την περίφημη απάντηση του Δημάρατου στον Ξέρξη, οι Ελληνες, και ιδιαίτερα οι Λακεδαιμόνιοι στους οποίους αναφέρεται, δεν υπάρχει περίπτωση να αμφισβητήσουν τον νόμο-Βασιλέα. Όπως λέει ο Ηρόδοτος:
«ἑλεύθεροι γάρ έόντες οὔ πάντα ἑλεύθεροι εισι».
Παρόλο που είναι ελεύθεροι δεν είναι σε όλα ελεύθεροι.
«Ἔπεστι γάρ σφί δεσπότης νόμος, τόν ύποδεμαίνουσι πολλῷ ἔτι μᾶλλον οἴ σοί σέ»
τον οποίον φοβούνται πολύ περισσότερο παρ’ ότι οι δικοί σου εσένα.
«Ποιεῦσι γῶν τά ἄν ἐκείνος άνώγη»
δηλαδή και εκτελούν αυτά τα οποία εκείνος επιτάσσει.
Γιατί δίπλα στον όρο potestas, που αποδίδεται ικανοποιητικά στα ελληνικά ως εξουσία, εμφανίζονται όροι και έννοιες άγνωστες στην Ελλάδα, όπως Imperium με την έννοια της κυριαρχίας του κράτους, που έχει ως σύμβολα τους fasces, τις ράβδους που φέρουν οι lictores (οι ραβδούχοι ελληνικά, εξ ου και το fascio), η οποία έννοια του Imperium μόνον μερικώς καλύπτεται από το ελληνικό όρχή. Ή ακόμη η μαγική σχεδόν έννοια της auctoritas.
[Όπως λέει ο Κικέρων, «Cum potestas in populo auctoritas in senatu sit» – Παρότι η εξουσία εδράζεται στο λαό η αυθεντία αφίεται στην Σύγκλητο. Και ακολούθως ο Princeps (Αυτοκράτωρ) είναι η υψηλότερη ηθική αυθεντία.]Όταν τώρα επιστρέψουμε στην Ελλάδα παρατηρούμε, όπως πολύ ορθά επισημαίνει ο Άγγελος Χανιώτης, ότι η τρέχουσα κατά τους κλασικούς χρόνους λέξη που αποδίδει την έννοια της εξουσίας είναι αρχή, άρχω και τα παράγωγα. Εκφράζουν μια κοσμική, ορθολογική και διόλου απόλυτη μορφή της εξουσίας, η ανάγκη της οποίας είναι πρόδηλη σε κάθε κοινωνική ομάδα και λόγω αυτού είναι πολύ δύσκολο να αμφισβητηθεί.
*Από την ομιλία του κ. Μ Χατζόπουλου Δ/τη ΚΕΡΑ/Εθν. Ινστ. Ερευνών
Τα χαρακτηριστικά της Ρωμαϊκής και Ελληνικής πολιτειακής αντίληψης βοηθούν να αντιληφθούμε το πολίτευμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας κατά τη βυζαντινή περίοδο. Όπως λεέι ο Καθ. Παν Αθηνών κ. Ευ. Χρυσός:
«Η τομή επομένως είναι η Ρώμη, η έννοια του Imperium, η Κυριαρχία. Όμως είναι ενδιαφέρον ότι και στα μεσαιωνικά και στα Βυζαντινά χρόνια -παρόλο που το Βυζάντιο είναι ο κατ’ εξοχήν θεματοφύλακας των νομικών εννοιών και των σκέψεων που έρχονται από τη Ρώμη- υπεισέρχεται η ορολογία από την Αρχαία Ελλάδα, η έννοια του άρχοντος, η έννοια της πολιτείας, η έννοια της πόλεως. Υπάρχει επομένως μια συμμειξη στοιχείων όσο προχωρούν οι αιώνες, ίσως απομακρυνόμαστε από το μοντέλο της κυριαρχίας του Imperium όπου παρεισφρύουν έννοιες για τις οποίες μας μίλησε ο κ. Τρωιάνος ή ο λαός έχει λόγο, μπορεί να διαμαρτυρηθεί, μπορεί να πάει στον Ιππόδρομο και να απαιτήσει την καθαίρεση της κρατικής αυθαιρεσίας κ.λπ.»
Ζεύς, η έκφραση της αρχής και του νόμου
Ἑλληνική Ἱστορία 